Πέμπτη 4 Φεβρουαρίου 2010

Δρόμοι

Ένας άνδρας...
... βαδίζει μπροστά από μια σειρά τραπέζια τοποθετημένα κυκλικά, ρίχνει σε καθένα από αυτά μια γρήγορη ματιά και κάνει την κίνησή του. Πίσω από τα τραπέζια, δεκάδες θεατές τον παρακολουθούν και προσπαθούν να μαντέψουν την κάθε κίνησή του, καθώς αυτός κάνει τον γύρο του. Βρισκόμαστε στο έτος 1909, ο άνδρας είναι ο Χοσέ Ραούλ Καπαμπλάνκα, ο Κουβανός πρωταθλητής στο σκάκι και το σκορ του είναι εντυπωσιακό: 28 νίκες σε ισάριθμες παρτίδες. H επίδειξη ήταν μέρος μιας περιοδείας του Καπαμπλάνκα στην οποία κέρδισε 168 παρτίδες χωρίς να χάσει ούτε μία.

Πώς έπαιζε...
... τόσο καλά και τόσο γρήγορα; Σε πόσο βάθος μπορούσε να υπολογίσει τις κινήσεις του; «Βλέπω μονάχα μια κίνηση μπροστά», έλεγε ο Καπαμπλάνκα (φωτό) σε όσους τον ρωτούσαν τέτοια πράγματα. «Αλλά είναι πάντα η σωστή κίνηση». Σε αυτή τη μικρή φράση έκλεισε άθελά του τα συμπεράσματα των ψυχολογικών ερευνών που ακολούθησαν: ένα μεγάλο μέρος από το πλεονέκτημα που έχει ένας μεγάλος σκακιστής έναντι ενός αρχάριου προέρχεται από τα πρώτα κιόλας δευτερόλεπτα της σκέψης του. Αυτό το χαρακτηριστικό παρατηρείται και σε άλλους τομείς εκτός από το σκάκι, γράφει ο Φίλιπ Ρος στο περιοδικό «Σαϊεντίφικ Αμέρικαν». Όπως ακριβώς ένας ισχυρός σκακιστής μπορεί να ανακαλέσει στη μνήμη του όλες τις κινήσεις τις οποίες έχει κάνει σε μια παρτίδα, έτσι και ένας ολοκληρωμένος μουσικός μπορεί να παίξει τις νότες μιας σονάτας που έχει ακούσει μονάχα μία φορά. Και όπως ακριβώς ο σκακιστής μπορεί να βρει την καλύτερη κίνηση μέσα σε μια στιγμή, έτσι κι ο γιατρός μπορεί συχνά να κάνει τη σωστή διάγνωση με την πρώτη ματιά.

H αφθονία...
... μεγάλων ταλέντων στο σκάκι τα τελευταία χρόνια εξηγείται από πολλούς από την αντίστοιχη αφθονία των κομπιούτερ, που επιτρέπουν στα παιδιά να μελετούν πολύ περισσότερες παρτίδες των μεγάλων σκακιστών και ακόμη και να παίζουν μαζί τους με ειδικά προγράμματα. Ο Φίσερ είχε προκαλέσει εντύπωση, όταν απέκτησε τον τίτλο του μεγάλου μετρ σε ηλικία μόλις 15 ετών, το 1958. Σήμερα, το ρεκόρ κατέχει ο Ουκρανός Σεργκέι Καριάκιν, που έγινε μεγάλος μετρ σε ηλικία 12 ετών. Όμως, ο Καπαμπλάνκα και οι σύγχρονοί του δεν είχαν ούτε κομπιούτερ ούτε βάσεις δεδομένων. Έπρεπε να βρουν την άκρη μόνοι τους, όπως ο Μπαχ, ο Μότσαρτ και ο Μπετόβεν. Κι αν η τεχνική τους ήταν φτωχότερη σε σχέση με τους σημερινούς μετρ, το βέβαιο είναι πως η δημιουργική δύναμή τους ήταν απαράμιλλη. H ίδια σύγκριση μπορεί να γίνει και ανάμεσα στον Νεύτωνα και τους σύγχρονους φυσικούς.

H σύγχρονη...
... ψυχολογική έρευνα όμως έχει δείξει πως τα ταλέντα δεν γεννιούνται, αλλά γίνονται, με σκληρή προσπάθεια. Οι σύγχρονοι εκπαιδευτικοί λοιπόν δεν πρέπει να αναρωτιούνται «Γιατί δεν μπορεί να διαβάσει ο Γιαννάκης;», αλλά να λένε, «Γιατί να υπάρχει κάτι στον κόσμο που να μην μπορεί να το μάθει ο Γιαννάκης;».

Ρούσσος Βρανάς, 27 Ιουλίου 2006
http://www.tanea.gr/default.asp?pid=10&ct=13&artid=4451370

11 σχόλια:

Ανώνυμος είπε...

Η εννοια της προοδου ισχυει κυριως στις θετικες επιστημες οπου η εφαρμογη νεων εργαλειων βελτιωνει καταπληκτικα την αντιληπτικοτητα τους. Αν το σκακι εχει να κανει με τις θετικες επιστημες -θεωρια πειραμα συγκριση -προετοιμασια αγωνας αναλυση τοτε ισχυει.Συμφωνω με τη δημοσιευση και το πνευμα της μου αρεσει μονο που υπαρχουν και εξαιρεσεις.Πχ οση φιλοσοφια και να ξερει ενας σημερινος φοιτητης μπορει να συγκριθει με τον Πλατωνα? Οσο κι αν ξερει καποιος το εργο του Παουντ ας πουμε μπορει να γραψει σαν κι αυτον? Οσους υπολογιστες και να εχει καποιος μπορει να επιτυχει την μελωδια του Μοτσαρτ?

Ηλίας Κουρκουνάκης είπε...

Πολύ ενδιαφέρον το κείμενο του Ρούσσου Βρανά, αλλά και η πρώτη τοποθέτηση. Με αυτά τα ζητήματα έχω ασχοληθεί διεξοδικά στο «Σκάκι και Σύγχρονη Κοινωνία» (εκδόσεις ΔΕΛΦΙΝΙ, 1995), βιβλίο που έχει εξαντληθεί εδώ και αρκετά χρόνια. Η τεχνολογία στο σκάκι (π.χ. Η/Υ) αφορά μόνο στην ποσότητα των παρατηρήσεων που γίνονται και όχι στην ποιότητα όπως σε άλλους τομείς οι οποίοι συνήθως χαρακτηρίζονται «επιστήμες» (π.χ. νέου είδους παρατηρήσεις με τηλεσκόπια ή μικροσκόπια).

Από την άλλη πλευρά, η επιστημονική μεθοδολογία εφαρμόστηκε με μεγάλη επιτυχία στο σκάκι, αρχικά από τον Steinitz, όπως ανέπτυξα διεξοδικά στο «Από την Ιστορία του Σκακιού» (εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΣΥΝΕΡΓΑΤΙΚΗ, 1986, επίσης εξαντλημένο) και στο κεφάλαιο «Η επιστημονική αντιμετώπιση στο σκάκι» στο βιβλίο «Μυστικά της Προπόνησης στο Σκάκι» (1996). Κατ’ αυτή την έννοια το σκάκι έχει επιστημονική χροιά. Η επιστημονική μεθοδολογία εφαρμόζεται μέχρι σήμερα στο σκάκι, αλλά έχοντας επεκταθεί ποσοτικά χρησιμοποιώντας Η/Υ και ειδικά σχεδιασμένα προγράμματα, καθώς επίσης και σε προετοιμασία/προπόνηση αθλητικού τύπου.

Πολύ σημαντικότερο θεωρώ ότι το σκάκι μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως εκπαιδευτικό εργαλείο για την καλλιέργεια της επιστημονικής σκέψης σε παιδιά μικρών ηλικιών, ιδιαίτερα με την σωστή αντιμετώπιση του λάθους, μοχλό προόδου κάθε δραστηριότητας που θέλει να χαρακτηρίζεται επιστήμη. Χάρη στην αντικειμενικότητα των συνθηκών που επικρατούν στην σκακιέρα, υπάρχει δυνατότητα ανάλυσης των δεδομένων με προσομοίωση επιστήμης και σίγουρα με εφαρμογή επιστημονικής μεθόδου και χρήση επιστημονικής σκέψης.

RIZOPOULOS GEORGIOS είπε...

Ο Καπαμπλάνκα ήταν εκπληκτική περίπτωση. Το ταλέντο του (κατά γενική ομολογία συγχρόνων του και νεοτέρων πολύ ειδικότερων από εμένα) εκπληκτικό.
Σε αγγλόφωνες πηγές (chessgames.com ,chessbase.com) αναφέρονται πανεπιστημιακές έρευνες κάποιων Σλοβένων μελετητών που ‘τρεξαν’ παρτίδες παλιών και νέων σουπερ παικτών και παγκοσμίων πρωταθλητών και οι κινήσεις του Κάπα ταυτίζονται -στον μεγαλύτερο από τους υπόλοιπους βαθμό- με τις πρώτες επιλογές ‘τεράτων’ όπως ο Fritz .
Ήταν λοιπόν μια πραγματική σκακιστική μηχανή (The chessmachine ήταν το προσωνύμιο του ήδη από το 1920 περίπου).
Στο εκπληκτικό βιβλίο του Η.Κουρκουνάκη «Από την Ιστορία του Σκακιού» (Διαβάζοντας το ‘ανεβασα’ μέσα σε ένα χρόνο πάνω από 400 μονάδες ΕΛΟ και άρχισα να κατανοώ σε πραγματικό βάθος το παιχνίδι και ας μην θεωρηθεί διαφήμιση, ούτε καν έχω μιλήσει ποτέ με τον άνθρωπο) περιέχονται πολύ ενδιαφέροντα βιογραφικά και σκακιστικά τεχνικά στοιχεία (όπως η μέθοδος τεχνητής υλικής υπεροχής την οποία ο Η.Κουρκουνακης αναλύει εκπληκτικά και την οποία πρώτος ανέπτυξε και χρησιμοποίησε συστηματικά ο Κάπα.)

RIZOPOULOS GEORGIOS είπε...

Μια συμπλήρωση στο προηγούμενο σχόλιο μου. Δεν είμαι σίγουρος αν την προαναφερόμενη αναφορά στην μέθοδο τεχνητής υλικής υπεροχής του Καπαμπλανκα την διάβασα στο εν λόγω βιβλίο ή σε κάποιο άλλο του Η.Κουρκουνακη. (Έχουν περάσει και τα χρόνια βλέπετε…).
Πάντως στις πάμπολλες ξένες (κυρίως αγγλόφωνες και γερμανόφωνες) σκακιστικές πηγές που εδώ και αρκετά χρόνια παρακολουθώ δεν έχω διαβάσει σχετική αναφορά, έτσι νομίζω ότι η ανάλυση που γίνεται από τον κο Κουρκουνακη διεκδικεί την αποκλειστική πατρότητα και πρωτοτυπία.

Ανώνυμος είπε...

ξερετε σε ποιο τευχος του scientific american εγινε η ερευνα?

Μουτούσης Κωνσταντίνος είπε...

Παρα την προσφατη καθ'ολα θεμιτη αντιπαραθεση αποψεων που ειχαμε με τον Ηλια,θα πω οτι το "απο την ιστορια του σκακιου" ειναι, αν οχι το καλυτερο, ενα απο τα καλυτερα και ποιοτικοτερα βιβλια για σκακι που εχουν γραφτει μεχρι σημερα στην ελληνικη γλωσσα. Και μακαρι να ειχε γραφτει και δευτερος τομος. Οπως επισης αρκετα καλο ειναι το βιβλιο του Ηλια για τον Καπαμπλανκα. Και ας θυμηθουμε-σχετικα με την αξια αυτου του παιχτη- οτι στην τελευταια η προτελευταια συνεντευξη που προλαβε να δωσει ο Φισερ,(νομιζω ηταν στην τελευταια) ειχε εκθειασει το παιχνιδι του σπουδαιου Κουβανου, και συμπεραινουμε ετσι,οτι θα ειχε ασκησει αρκετη επιρροη στο παιχνιδι του,αλλα και οτι θα ειχε διδαχθει πολλα απο αυτον.

Μουτούσης Κωνσταντίνος είπε...

Επισης, δεν ειναι συμπτωσις, οτι εχει βγει και ενα -πολυ σπανιο πια- βιβλιο, απο τις ιδιες εκδοσεις που βγαζουν και το ινφορματορ, που εχει αποκλειστικα, φιναλε, μονο του Φισερ και του Καπαμπλανκα -Πραγματικα, το ενα καλυτερο απο το αλλο . Το ειχε φερει θυμαμαι στην παλια ομοσπονδια ο Γιαννης ο Σταματοπουλος σε προπονησεις που καναμε, και ειχα βγαλει καποιες φωτοτυπιες.Για τον δε Καπαμπλανκα εχει διατυπωθει η θεωρια, οτι ηταν το εκπληκτικο στρατηγικο του παιχνιδι στο μεσον που του εξασφαλιζε τη νικη , και οχι τοσο η δυναμη του στα φιναλε για τα οποια εγινε και πιο γνωστος.
Ακομα , ο Ανατολυ Καρποφ , στο "chess is my life" γραφει οτι το πρωτο βιβλιο που διαβασε ηταν ενα βιβλιο με παρτιδες του Καπαμπλανκα. Σ'αυτον βεβαια η επιρροη ειναι περισσοτερο απο φανερη..

Ανώνυμος είπε...

Αυτό που εγώ θαυμάζω στον Καπαμπλάνκα, με βάση όσα έχω διαβάσει για τη ζωή του, είναι ότι δεν περιόρισε την τελική ανάπτυξη της προσωπικότητάς του στα 64 άσπρα και μαύρα τετράγωνα. Μάλλον διότι το ταλέντο του ήταν τόσο μεγάλο που το σκάκι ήταν γι' αυτόν εύκολο. Επιπλέον, να μη ξεχνάμε και την τεράστια δημοφιλία του ανάμεσα στις κυρίες της εποχής του! :-)

Μετοικος στην Νισυρο είπε...

Η ερευνα δημοσιευτηκε στο Αγγλοφωνο τευχος του Aυγουστου 2006.Μια περιληψη της υπαρχει στο επισημο site του περιοδικου,αλλα ολoκληρο το κειμενο μπορει να το βρει καποιος εδω:
http://wimse.fsu.edu/media/expert-mind.pdf

Ηλίας Κουρκουνάκης είπε...

Ευχαριστώ πολύ όλους για τα καλά σας λόγια, ιδιαίτερα τον Κώστα Μουτούση με τον οποίο οποιαδήποτε συζήτηση επιχειρημάτων με στοιχεία δεν μπορεί ποτέ να εκφυλιστεί σε αντιπαράθεση προσωπική. Χρειάζεται όμως να τονίσω ότι, παρόλο που η ανάλυσή μου της μεθόδου της Τεχνητής Υλικής Υπεροχής του Capablanca στο βιβλίο «Μυστικά της Προπόνησης στο Σκάκι» (σελ.87-114) είναι πράγματι πρωτότυπη, περιορίζεται στο επίπεδο κριτικής παρουσίασης έργων τέχνης και της επιρροής που είχε ένας πραγματικός πρωτοπόρος στους μεταγενέστερους. Ο Capablanca ανέπτυξε την τεχνική, αυτός την παρουσίασε και εμβάθυνε στα μυστικά της, ενώ ισχυροί παίκτες που ακολούθησαν διεύρυναν τις εφαρμογές της. Η μικρή προσωπική μου συμβολή ήταν να αναδείξω τα έργα του Capablanca και των επιγόνων του, έργο σαφώς περιορισμένης εμβέλειας.

Με αντίστοιχο δέος απέναντι στους πραγματικά μεγάλους πρωτοπόρους είναι ο συγγραφικός μου ρόλος όσον αφορά στην επιστημονική αντιμετώπιση του σκακιού, όπως αυτή αναπτύχθηκε από τον Steinitz και άλλους. Χαίρομαι πολύ που υπάρχει τελευταία μια αυξημένη τάση αναγνώρισης της προσφοράς του Steinitz και της θεωρίας του για την στρατηγική, ίσως ως αντίβαρο στην πιο «υπολογιστική» σκέψη προς την οποία κατευθύνει η ολοένα αυξανόμενη χρήση Η/Υ. Όπως συχνά συμβαίνει σε παρόμοιες περιπτώσεις, ο σωστός συνδυασμός μεθόδων σκέψης και ανάλυσης μιας θέσης είναι το ζητούμενο.

Μουτούσης Κωνσταντίνος είπε...

Παρακαλω. Θεωρω πως ανεξαρτητα
απο τυχον διαφωνιες με καποιον ανθρωπο σε τεχνικα θεματα, προσκαιρες, ειτε ακομα και μακροχρονιες, το αληθινα αξιο πνευματικο του εργο οφειλουμε να το αναγνωριζουμε